11 Yaşamın Kaynağı Güneş Işık kaynaklarının ilki ve şüphesiz en önemlisi Güneş’tir. Gün ışığı olarak Güneş’ten yayılan enerji, Dünya üzerindeki hayatın var olmasını sağlar. Elektrik öncesi dönemde en doğal ve en önemli ışık kaynağı olan Güneş, bu nedenle aydınlatma araçlarının tarihsel gelişimi sıralamasında ilk sırada yer alır. Ateş: Meşaleler, Mumlar, Kandiller Geçmişte insanlar ateşi yemek pişirmek, ısınmak, alet yapmak ve geceleri mağaralarını aydınlatmak için kullandılar. Zamanla ateşi kontrol etmeyi, istedikleri zaman istedikleri yerde ateş yakmayı öğrendiler. Bundan dolayı ateş, ilk yapay ışık kaynağı olarak tarihte önemli bir yere sahip. Zaman ilerledikçe, insanoğlu farklı tekniklerle ateşi taşımanın yollarını buldu. Ağaç sopasının ucuna hayvan derisi bağlayarak meşaleler yapıldı ve hayvansal yağların eritilmesiyle birlikte bal mumu icat edildi. Kimi arkeolojik bulgulara göre içerisinde sıvı bir yağ ve fitil bulunan ilkel kandiller M.Ö 70 bin yıl önce dahi aydınlatma amacıyla kullanılıyordu. Mısırlıların ve Romalıların, daha uzun süre yanmasını sağladıkları mumlar ve meşaleler Ortaçağ boyunca temel aydınlatma aracı olarak kullanıldılar. Gaz Lambası ve Sokakların Aydınlanması Elektrik öncesi dönemin en önemli keşiflerinden biri gaz lambası oldu. Sanayileşmenin beşiği olarak nitelenen Birleşik Krallık’ta yaşayan İskoç kimyager ve mucit William Murdoch, 1792’de kömür ve diğer malzemelerin ısıtılmasından elde edilen gazın, aydınlatma için kullanılmasıyla ilgili ilk deneylerini yapmaya başladı. Murdoch’un Redruth’taki evi, gazla aydınlatılan ilk ev oldu. Çok geçmeden, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere tüm dünyada sokaklar ve caddeler akşamları hiç sönmemek üzere aydınlanmaya başladı. Ülkemizde ilk kez 1856 yılında Dolmabahçe Sarayı’nın içinde bir gazhane kurularak sarayın aydınlatılmasında gazdan yararlanılmış, elde edilen gaz fazlası ile Sultan Abdülmecit döneminde Beyoğlu bölgesi de aydınlatılmıştır. İstanbul’da zamanla, Kuzguncuk, Yedikule, Hasanpaşa gazhaneleri kurularak bu uygulama genişletilmiştir. Elektrik Sonrası: Ampulün icadı Elektriğin keşfinin, insanlık tarihinin önemli bir dönüm noktası olduğunu söylersek çok da abartmış sayılmayız. Bu keşif başka pek çok icadın da önünü açtı. En hissedilir etkisi ise aydınlatmada oldu. Ampul denildiğinde aklımıza ilk olarak Thomas Edison gelse de, aslında ampulle ilgili çalışmalar ondan çok daha önce başlamıştı. Günümüzde kullanılan ampullerin temelini atan isim olan Humpry Davy, ampul ile ilgili ilk çalışmalarına 1802 yılında başladı ve platin bir şeritten akım geçirerek ilk enkandesan ışığını elde etti. The Source of Life: The Sun The first and undoubtedly the most significant source of light is the Sun. The energy radiated from the Sun as daylight enables life to exist on Earth. In the pre-electricity era, the most natural and important source of light was the Sun, and thus, it holds the first place in the historical development of lighting devices. Fire: Torches, Candles, Lanterns In the past, people used fire for cooking, heating, toolmaking, and illuminating their caves at night. Over time, they learned to control fire and ignite it wherever and whenever they wished. Therefore, fire occupies an important place in history as the first artificial source of light. As time passed, people discovered ways to transport fire differently. Torches were made by attaching animal skins to the edge of wooden sticks, and with the melting of animal fats, beeswax candles were invented. According to some archaeological findings, primitive oil lamps containing liquid oil and a wick were already being used for lighting purposes as early as 70,000 years ago. The Egyptians and Romans used candles and torches, which burned for longer periods, as their primary lighting tools throughout the Middle Ages. Gas Lamps and Illumination of Streets One of the most important discoveries of the pre-electricity era was the gas lamp. William Murdoch, Scottish chemist and inventor,who lived in the United Kingdom, often referred to as the birthplace of industrialization, began his initial experiments with using gas derived from heating coal and other materials for illumination in 1792. Murdoch’s home in Redruth became the first house to be illuminated with gas. Soon after, streets and roads worldwide, starting with the United Kingdom and France, began to be illuminated at night and never extinguished. In our country, for the first time in 1856, a gas plant was established inside the Dolmabahçe Palace, utilizing gas for palace lighting. Additionally, the excess gas was used to illuminate the Beyoğlu district during the reign of Sultan Abdülmecit. Over time, this practice expanded with the establishment of gas plants in Istanbul’s Kuzguncuk, Yedikule, and Hasanpaşa areas.
RkJQdWJsaXNoZXIy NzY5Njk=